Πώς οι φανατικοί χακάρουν το μυαλό μας (και γιατί τους αφήνουμε)

 Πώς οι φανατικοί χακάρουν το μυαλό μας
 (και γιατί τους αφήνουμε)

Στο βιβλίο του το 1841 Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds, ο Charles MacKay έγραψε: "Κατά τη διάρκεια εποχών μεγάλου λοιμού οι άνθρωποι πιστεύουν συχνά τις προφητείες των τρελών φανατικών, ότι έρχεται το τέλος του κόσμου. Η ευπιστία είναι πάντα μεγαλύτερη σε περιόδους καταστροφών."

Κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19, δεν υπήρξε καθόλου έλλειψη «τρελών φανατικών».

Σε μια πρόσφατη συνέντευξη, ο Μπιλ Γκέιτς ισχυρίστηκε ότι «η ομαλότητα θα επιστρέψει μόνο όταν εμβολιάσουμε ολόκληρο τον παγκόσμιο πληθυσμό». Αναγνωρίζοντας ότι το «οικονομικό χτύπημα» θα είναι τεράστιο, δήλωσε, «αλλά [εμείς] δεν έχουμε άλλη επιλογή». Δηλαδή, δεν υπάρχει άλλη επιλογή από το να ακολουθήσουμε το μονοπάτι που ο Γκέιτς ορίζει.  

Στη συνέχεια, για να εκτρέψει την κριτική από τον καθορισμένο δρόμο του, ο Γκέιτς φτιάχνει έναν  μυστικιστικό αχυράνθρωπο ως αντίπαλο που θέλει να «αγνοεί τι συμβαίνει εδώ». 

Ο Dr. Ezekiel Emanuel ήταν ο αρχιτέκτονας του Obamacare. Ο Emanuel διακήρυξε επίσης : «Δεν θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε στην ομαλότητα μέχρι να βρούμε εμβόλιο ή αποτελεσματικά φάρμακα». 

Ρητορικά, ο Εμμανουήλ ρώτησε: «Πώς υποτίθεται ότι οι άνθρωποι θα βρουν δουλειά αν αυτό συνεχιστεί με κάποια μορφή για ενάμιση χρόνο; Αξίζει όλος αυτός ο οικονομικός πόνος να προσπαθήσουμε να σταματήσουμε τον COVID-19;

Ο Εμμανουήλ δεν κάλεσε διάλογο για τις ερωτήσεις του. Απάντησε στις ερωτήσεις του με την κραυγή όπωςκάθε άλλου φανατικού, «Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή».

Οι φανατικοί δηλώνουν ότι ο δρόμος τους είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός και θέλουν να πιστεύουμε ότι «δεν έχουμε άλλη επιλογή». 

Παρατηρήστε, ότι ο Γκέιτς και ο Εμμανουήλ παρουσιάζουν ένα ψευτοδίλημμα,με δύο εναλλακτικές λύσεις: Η κλείστε την οικονομία για πολλούς μήνες στο μέλλον ή να μην κάνουμε τίποτα. Είτε θα υποστηρίξετε τους υποχρεωτικούς εγκλεισμούς, είτε είστε απειλή για τη δημόσια υγεία.

Ο Γκέιτς και ο Εμμανουήλ αρνούνται να αναγνωρίσουν άλλες δυνατότητες. Δεν βλέπουν τις απεριόριστες δυνατότητες που προκύπτουν από εθελοντικές προσαρμογές από επιχειρήσεις και ιδιώτες.

Μέσα από αυτήν την κρίση του COVID-19, οι φανατικοί οπλοποίησαν τη λανθασμένα λογικά πλάνη του διλήμματος τους για να αποτρέψουν την «λογική, ειλικρινή συζήτηση ». «Αυτή η ύπουλη τακτική παρουσιάζεται ότι σχηματίζει ένα λογικό επιχείρημα, αλλά κάτω από προσεκτικό έλεγχο γίνεται προφανές ότι υπάρχουν περισσότερες δυνατότητες από ό, τι  η μοναδική επιλογή που παρουσιάζεται».

Μπορεί να αναγνωρίσετε αυτήν την τακτική σε διάφορες άλλες μορφές. Αν δεν θέλετε να αυξηθούν οι εκπαιδευτικές δαπάνες από την κυβέρνηση, τότε είστε αντίθετοι στην εκπαίδευση. Είτε θέλετε υψηλότερους φόρους για τους «πλούσιους» είτε θέλετε τους φτωχούς να είναι χωρίς υγειονομική περίθαλψη.

Αλεπούδες και σκαντζόχοιροι

Εκείνοι που χρησιμοποιούν την τακτική του ψεύτικου διλήμματος και σκέφτονται με ασπρόμαυρους όρους έχουν τα χειρότερα ρεκόρ σε προβλέψεις. Στο βιβλίο του, Enlightenment Now , ο Steven Pinker αναφέρει την έρευνα του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας, Philip Tetlock, ο οποίος πήρε συνέντευξη από 284 προγνώστες για να κατανοήσει το προφίλ ενός ακριβούς προγνώστη από πολλούς άλλους που «συχνά κάνουν λάθος αλλά ποτέ δεν αμφιβάλλουν».

Ο Tetlock χρησιμοποίησε μεταφορικά τον Έλληνα ποιητή Αρχίλοχο που έγραψε: «Η αλεπού ξέρει πολλά πράγματα, αλλά ο σκαντζόχοιρος ξέρει ένα και καλό».
 «Οι σκαντζόχοιροι είναι περισσότερο οι άνθρωποι με μεγάλη ιδέα,οι πιο αποφασιστικοί», παρατηρεί ο Tetlock. Για τις προβλέψεις, η αποφασιστικότητα δεν είναι καλή ποιότητα. Μην βασίζεστε στις προβλέψεις των σκαντζόχοιρων.

Ένας γιατρός με τη νοοτροπία ενός σκαντζόχοιρου μπορεί να αφαιρέσει τις αμυγδαλές σας για να θεραπεύσει επανειλημμένους πονόλαιμους. Οι ιατρικοί σκαντζόχοιροι δεν γνωρίζουν τις διατροφικές αλλαγές και τον τρόπο ζωής που θα μπορούσαν να στηρίξουν την υγεία σας. 

Ο Pinker προειδοποιεί, ότι εκείνοι «με μεγάλες ιδέες –αριστεροί ή δεξιοί, αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι– που τις υποστηρίζουν με μια εμπνευσμένη (αλλά λανθασμένη) εμπιστοσύνη» είναι οι χειρότεροι προγνώστες. Έχοντας στενή εστίαση, οι σκαντζόχοιροι δεν μπορούν να δουν τη μεγάλη εικόνα πέρα από την εξειδίκευσή τους. Σύμφωνα με τα λόγια του βραβευμένου με Νόμπελ Ντάνιελ Kahneman , εργάζονται υπό «ενισχυμένη ψευδαίσθηση της ικανότητάς τους». Οι προβλέψεις τους, προσθέτει ο Kahneman, «παράγουν φτωχότερες προβλέψεις από τους πιθήκους που ρίχνουν βελάκια που θα είχαν μοιράσει τις επιλογές τους ομοιόμορφα πάνω από το στόχο τους»

Η ασπρόμαυρη σκέψη αυτών των ανεπιτυχών προγνωστών πηγάζει από την επιθυμία τους «να συμπιέσουν σύνθετα προβλήματα στα προτιμώμενα πρότυπα αιτίας-αποτελέσματος». Ιδέες και στοιχεία που δεν ταιριάζουν στις θεωρίες τους αντιμετωπίζονται ως «άσχετοι περισπασμοί».

Η φήμη οδηγεί σε αλαζονεία. Ο Kahneman γράφει: «Όσο πιο διάσημος είναι ο προγνώστης τόσο πιο φανταχτερές είναι οι προβλέψεις». Ο Tetlock παρατηρεί, "Οι ειδικοί που είναι σε ζήτηση ήταν πολύ πιο γεμάτοι με αυτοπεποίθηση από τους συναδέλφους τους που πάλευαν  σαν μακριά από το προσκήνιο."

Ο Pinker προσθέτει ότι οι προγνώστες με λίγη ακρίβεια στις προβλέψεις τους είναι αλλεργικοί στις ασάφειες της ζωής και «στις ήξεις-αφίξεις απαντήσεις». Αντί να αναζητούν στοιχεία που έρχονται σε αντίθεση με τη θέση τους, συσσωρεύουν «δικαιολογίες γιατί αυτοί είναι σωστοί και οι άλλοι λάθος». Τέτοιοι ειδικοί «είναι ασυνήθιστα σίγουροι και πιθανότερο να δηλώσουν ότι τα πράγματα είτε είναι "αδύνατα"  είτε είναι "σίγουρα". Δεσμευμένοι στα συμπεράσματά τους, είναι απρόθυμοι να αλλάξουν γνώμη ακόμη και όταν οι προβλέψεις τους αποτυγχάνουν. Θα σας πουν, «Απλά περίμενε».

Ακούμε ήδη την απειλή «απλώς περιμένετε» από ειδικούς που μας διαβεβαιώνουν ότι αν δεν συνεχίσουμε να ακολουθούμε τις συμβουλές τους, το δεύτερο κύμα του COVID-19 θα είναι αναπόφευκτα « πολύ πιο τρομερό » με ένα  «δυνητικά συντριπτικό ξέσπασμα του κορωνοϊού».  

Οι αλεπούδες είναι οι «σούπερ-προγνώστες». Ο Pinker διδάσκει ότι "δεν είναι απαραίτητα λαμπροί", αλλά -έχουν χαρακτηριστικά προσωπικότητας που οι ψυχολόγοι αποκαλούν - ανοιχτοί στην εμπειρία - (διανοητική περιέργεια και γούστο για ποικιλία),- ανάγκη για γνώση - (ευχαρίστηση από πνευματική δημιουργία) και -ολοκληρωμένη πολυπλοκότητα- (εκτιμούν την αβεβαιότητα και τηνπολύπλευρη άποψη). "

Οι σούπερ-προγνώστες αναζητούν ενεργά την μεροληψία της νοοτροπίας τους. Ο Pinker γράφει για τους καλύτερους προγνώστες,
Αναρωτιούνται συνεχώς, "Υπάρχουν τρύπες σε αυτόν τον συλλογισμό; Πρέπει να ψάχνω κάτι άλλο για να το συμπληρώσω; Θα πειθόμουνα από αυτό αν ήμουν κάποιος άλλος; "

Οι πολιτικοί και οι κεντρικοί σχεδιαστές ακούνε φανατικούς σκαντζόχοιρους που επιμένουν ότι ο τρόπος τους είναι ο μόνος τρόπος. Οι σκαντζόχοιροι μπορεί να είναι αποφασιστικοί, αλλά οι προβλέψεις τους είναι συχνά εντυπωσιακά λανθασμένες. 

Γιατί η υστερία είναι μεταδοτική 

Ο Jonathan Sumption, πρώην δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου, προειδοποίησε πρόσφατα : "Όταν οι ανθρώπινες κοινωνίες χάνουν την ελευθερία τους, δεν συμβαίνει επειδή οι τύραννοι την έχουν πάρει. Συνήθως οι άνθρωποι παραδίδουν πρόθυμα την ελευθερία τους σε αντάλλαγμα την προστασία τους από κάποια εξωτερική απειλή."

Ο Sumption κατηγορεί το κοινό για τις απαιτητικά δρακόντεια μέτρα. Οι περισσότεροι "ούτε καν σκέφτονται αν αυτό το μέτρο θα λειτουργήσει. Δεν αναρωτιούνται αν αξίζει να πληρώσουν το κόστος." 

Λόγω της συμπεριφοράς της αγέλης, «η υστερία είναι μολυσματική».

Εάν σας δοθούν δύο φύλλα με γραμμές σε κάθε ένα, το ένα σαφώς μικρότερο από το άλλο, θα μπορούσατε να δείτε τη διαφορά; Εάν νομίζετε ότι είναι μια γελοία ερώτηση, ξανασκεφτείτε το.   

Σε ένα από τα πιο διάσημα πειράματα της ψυχολογίας, ο Solomon Asch έδειξε ότι αν βρίσκεστε σε μια ομάδα και τα περισσότερα μέλη της ομάδας ισχυρίζονται ότι η πιο σύντομη γραμμή είναι η μεγαλύτερη, απλά θα το δεχθείτε. Στο βιβλίο του « Δεν είσαι και τόσο έξυπνος» , ο David McRaney αναφέρει:

«Στα πειράματα του Asch, το 75 τοις εκατό των εξεταζόμενων υποχώρησαν σε τουλάχιστον μία ερώτηση [σχετικά με το μήκος των γραμμών]. Κοίταζαν τις γραμμές, ήξεραν ότι η απάντηση που όλοι οι άλλοι συμφωνούσαν ήταν λάθος και πήγαν με την πλειοψηφία ούτως ή άλλως. " 

Ίσως ακόμη χειρότερα, όσοι άλλαξαν τις σωστές απαντήσεις τους για να συμμορφωθούν με τους άλλους " φαινόταν να αγνοούν τη δική τους συμμόρφωση. Όταν ο πειραματιστής τους είπε ότι είχαν κάνει λάθος, βρήκαν δικαιολογίες για το γιατί έκαναν λάθη αντί να κατηγορήσουν τους άλλους. "

Εάν είστε βέβαιοι ότι θα πάτε ενάντια στο ρεύμα σκεφτείτε το εξής: «Το ποσοστό των ανθρώπων που συμμορφώθηκαν αυξήθηκε αναλογικά με τον αριθμό των ατόμων που συμμετείχαν σε συναίνεση εναντίον τους». 

Φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε μια συνάντηση και πρέπει να λάβετε μια σημαντική απόφαση. Νομίζετε ότι το σχέδιο του διευθυντή σας είναι ανόητο. Είστε έτοιμοι να μιλήσετε, αλλά βλέπετε ότι όλοι οι άλλοι στη συνάντηση συμφωνούν με τον διευθυντή σας. Θα συμπεριφερθήκατε σαν ποντίκι και θα συμφωνήσετε; Εάν έχετε ακολουθήσει ποτέ μια κακή απόφαση, μην χτυπάτε τον εαυτό σας. Είναι δύσκολο να καταπολεμήσεις το κοπάδι.

Ίσως πιστεύετε ότι τα πειράματα του Asch δείχνουν απλώς ότι δεν υπάρχει λόγος να αμφισβητήσετε το πλήθος όταν η κατάσταση είναι ασήμαντη. Δυστυχώς, η έρευνα δείχνει ότι όταν κάτι σημαντικό είναι στη γραμμή, λιγότεροι άνθρωποι θα αντισταθούν στην αγελαία άποψη. 

Στο βιβλίο του The Science of Fear , ο Dan Gardner αναφέρει πειράματα ψυχολόγων των Robert Baron, Joseph Vandello και Bethany Brunsman όπου διαπίστωσαν ότι η συμμόρφωση αυξάνεται «όσο οι εκφραζόμενες απόψεις είναι δύσκολες ή διφορούμενες και οι παράγοντες που σας επηρεάζουν εμφανίζονται ενωμένοι και σίγουροι.» 

Ο Γκάρντνερ αναρωτήθηκε, θα μπορούσαν νέα στοιχεία να μας κάνουν να αμφισβητήσουμε τις απόψεις μας; Η απάντηση που βρήκε ο Γκάρντνερ, είναι:
«Μόλις σχηματίσουμε μια άποψη, αγκαλιάζουμε τις πληροφορίες που υποστηρίζουν αυτήν την άποψη ενώ αγνοούμε, απορρίπτουμε ή εξετάζουμε σκληρά πληροφορίες που δημιουργούν αμφιβολίες γι 'αυτήν».
Η μεροληψία επιβεβαίωσης μας αποτρέπει από το να αλλάξουμε γνώμη.

Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι ο COVID-19 δεν είναι τόσο υψηλός κίνδυνος όσο αρχικά πιστευόταν. Εάν πιστεύετε ότι τέτοια στοιχεία θα πείσουν τους γείτονές σας ή τους φίλους σας στο Facebook ότι ήρθε η ώρα να τερματίσετε τους εγκλεισμούς, θα απογοητευτείτε ατελείωτα. Οι γείτονές μας νοιάζονται τι πιστεύουν οι άλλοι. Εάν ζείτε σε μια περιοχή όπου η υποστήριξη για το κλείδωμα είναι ευρέως διαδεδομένη, ο γείτονάς σας πιθανότατα θα συνεχίσει μαυτήν την πεποίθηση. Θυμηθείτε, όσο πιο έντονο είναι ένα ζήτημα και όσο πιο κρίσιμο είναι το πρόβλημα, τόσο αυξάνεται η επιθυμία συμμόρφωσης. 

Ζούμε τόσο μια πανδημία όσο και από μια μεταδοτική τρέλα παγκόσμιων διαστάσεων.

Οι πολιτικοί που μας οδήγησαν σε αυτό το καταστροφικό κλείδωμα δεν θα αλλάξουν την άποψή τους έως ότου η «λύση» τους είναι πολιτικά αστήριχτη.

Στο επίλογό του στο The Road to Serfdom, ο Hayek προειδοποιεί, «Δεν θα γίνουμε σοφότεροι πριν μάθουμε ότι πολλά από αυτά που κάναμε ήταν πολύ ανόητα». Για να γίνουμε πιο σοφοί, πρέπει πρώτα να «απελευθερωθούμε» από μια νοοτροπία που κρύβει τα λάθη μας. Θα συνεχίσουμε να κάνουμε λάθη όσο συνεχίζουμε να πιστεύουμε «αυτό που κάναμε στο πρόσφατο παρελθόν ήταν είτε σοφό ή αναπόφευκτο». 

Έχουμε γίνει ένα έθνος θυμάτων κατ΄επάγγελμα. Δεν είμαστε θύματα του κορανοϊού ή πολιτικών ή «ειδικών». Είμαστε θύματα της επιλογής μας να συμμορφωθούμε με την υποστήριξη των πολιτικών τους. Ο Stephen Covey παρατήρησε : «Είναι εύκολο να αναλάβουμε την ευθύνη για τα καλά πράγματα στη ζωή μας, αλλά το πραγματικό τεστ έρχεται όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά.» 

Σήμερα, μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη για την αλλαγή της σκέψης μας. Είμαστε όλοι 100% υπεύθυνοι για το πώς επιλέγουμε να ερμηνεύσουμε την εμπειρία της ζωής μας. Στο διαχρονικό βιβλίο της, το The Discovery of Freedom η Rose Wilder Lane εξήγησε γιατί ορισμένοι προτιμούν να μεταβιβάζουν την ευθύνη τους στην εξουσία. Όταν κάτι πάει στραβά, δηλώνουν ότι είναι αθώο θύμα δυνάμεων πέρα από τον έλεγχό του . Η προσποίηση ότι είμαστε αθώοι είναι ένα μεγάλο τίμημα που πληρώνουμε για την απώλεια της ελευθερίας μας.

Γράφει ο Mackay,

"Οι άνθρωποι όπως έχει καλά ειπωθεί, σκέφτονται σαν αγέλη. Θα φαίνονται σαν τρελλοί στην αγέλη ενόσω ανακτούν τα σύγκαλα τους αργά αργά, ένας προς έναν. "

Όταν επιλέξουμε να δούμε πέρα από τη νοοτροπία «δεν έχουμε ΑΛΛΗ επιλογή», θα αρχίσουν να εμφανίζονται απεριόριστες λύσεις. Το μέλλον της Αμερικής (και της Ελλάδος) εξαρτάται, όχι από πακέτα διάσωσης ή από ένα γρήγορο εμβόλιο, αλλά από άτομα που επιλέγουν να ανακτήσουν τη λογική τους.   

Μετάφραση - επιμέλεια
Χρυσόστομος Μπλάνας

Άρθρο του Barry Brownstein – 25 April 2020 στο https://www.aier.org/

ΠΗΓΗ